Sahte Anı

-

 Sahte anı

(Ya doğru bildiklerimiz yanlışsa, kitabından)

Amerika'da bir projede, 300 masum kişiden bilgi toplandı. İşlemedikleri bir suç yüzünden hapis yatan 300 kişi bu suçlar yüzünden 10, 20, 30 yıl boyunca hapiste yattılar ve şimdi DNA testi onların masum olduğunu kanıtladı. Bu davalar incelendiğinde, dörtte üçü görgü tanıklarının sahte anıları yüzünden kaynaklanıyordu.


Peki sahte anı ne demek? İnsanların olayları, olmalarından farklı bir şekilde hatırladıkları veya hiç yaşanmamış olayları hatırladıkları duruma sahte anı deniyor.50


Peki, neydi bunun sebebi? Bütün o masum insanları ve Titus'u suçlu bulan jüri üyeleri gibi çoğu insan hafızanın bir kayıt cihazı gibi çalıştığına inanıyor. Bilgiyi sadece kaydedersin, daha sonra soruları yanıtlamak veya görüntüleri teşhis etmek istediğinde tekrar hatırlarsın fakat onlarca yıllık çalışmalar gösteriyor ki bu tam olarak doğru değil. Hafızalarımız yeniden kurgulayıcı. Hafızanın çalışma prensibi bir Wikipedia sayfasındaki gibi. Bilgilere ulaşıp onları değiştirebiliyorsunuz fakat diğer insanlar da bunu yapabiliyor.


Bunun için de en önemli araç dil. Çünkü dil kişinin düşüncelerini ve düşünce seviyesini etkileyen en önemli faktörlerden biri. Bu alanda uzun yıllardır çalışan ve en tanınan isimlerden biri Psikoloji Profesörü Elizabeth Loftus. Kullanılan dilin insanların hatıralarını bile değiştirebileceğini gösteren bir deney yapmış. 1974 yılında Loftus, araba kazası deneyi (Reconstruction of automobile destruction) olarak bilinen ilginç bir deney düzenledi.


Washington Üniversitesi'nden rastgele seçilen öğrencilere bir araba kazası videosu seyrettirildi. Beş gruba ayrılan öğrencilere aynı soru, sadece cümledeki fiil değiştirilerek sorulur.


Soru cümlesine şu kelimeler yerleştirilir: Parçalanma, çarpışma, toslama, vurma ve dokunma.


Arabaların birbirlerine vurduklarında hangi hızla gitmekte oldukları sorulduğunda yapılan tahminler, arabaların çarpıştıklarında hangi hızla gitmekte oldukları sorulduğunda yapılan tahminlerden farklıydı. “Çarpışma" sözcüğü kullanıldığında denekler, arabaların daha hızlı gittiklerini sanıyorlardı. Loftus, gizli imalar taşıyan soruların hafızayı bulandırabileceği sonucunu buldu.


Başka bir çalışmada ise, çok dikkat çekmeyecek şekilde, "Cam kırığı gördünüz mü?" sorusu sorulduğunda, deneye katılanların yüzde 14'ü olmayan kırıkları gördüğünü söyledi. 51 


Başka bir araştırmada, insanlara bir arabanın dur işareti olan bir kavşaktan geçtiği sahte bir kaza gösterildi ve soru sorarken insanlara yol ver işareti olduğu ima edildiği zaman, çoğu görgü tanığı kavşakta dur işaretini değil yol ver işaretini hatırladıklarını söyledi. Aslında sorunun soruluş şekli, olayları hatırlama biçimimizi değiştiriyordu. Yönlendirici sorular sorduğunuzda kaydedilen bilgileri de dönüştürüyordu.


Bu da bizi görgü tanıklarına göre yapılan haberlerin, ne kadar güvenilir olduğu sorusunu akla getirir. Medyada yayımlanan ve görgü tanıklarının beyanlarına dayanarak yapılan haberler gerçekten de ne kadar gerçekçi? Görgü tanığı ya da kaynak olayı yanlış hatırlıyorsa, o zaman ne olacak?52

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Ünvanlar ve Kendine Dönüş

-
Ünvanlar ve Kendine Dönüş Dostum olan diş doktorunun kliniğine gittim. Sekreteri, doktora “Yazar geldi,” demiş. Doktor dostum tebessümle yanıma gelip, “Hem yazar hem defterdar hem de akrabamdır,” dedi. Bu küçük anekdot beni düşündürdü: Dost meclisinde “yazar” olarak anılmak beni daha çok mutlu ediyor. Çünkü yazarlık, tamamen kendi emeğimle ve çabamla kazandığım bir kimlik. Oysa "defterdar" gibi resmi ünvanlar, bir atama sonucunda elde ediliyor. Bir meslektaşım, “Eski defterdar olur ama eski yazar olmaz,” demişti. Bu söz, yazarlığın özgünlüğünü ve kalıcılığını hatırlatıyor. Ünvanlar ve isimlerle hitap biçimleri de kültürlere göre değişiyor. Örneğin, Suriye’ye yaptığım bir ziyarette, gençlerin büyüklerine sadece isimleriyle hitap etmeleri beni şaşırtmıştı. Sonuç olarak, resmi ortamlarda ünvanlar yerinde kullanılsa da insanın asıl kimliği, kişisel değerleri ve geride bıraktığı izlerdir. Yazarlık, düşündüğüm, ürettiğim ve paylaştığım bir kimlik olarak beni daha çok tanımlıy...
Devamı

Kalbin Secdesi

-
“Aldanma insanların samimiyetine! Menfaatleri gelir her şeyden önce. Vaad etmeseydi Allah cenneti; O'na bile etmezlerdi secde.” Mehmet Akif Ersoy’un bu dizeleri, insan doğasının karmaşıklığını ve samimiyetin çoğu zaman çıkar gölgesinde nasıl kaybolduğunu sarsıcı biçimde ortaya koyar. Gerçek içtenlik, ne yazık ki çoğu zaman menfaatin ardından gelir. Modern dünyada bu sorgulama daha da belirginleşiyor. Günlük ilişkilerimizde, iş hayatında, arkadaşlıkta, hatta aile bağlarında bile samimiyetin sınandığı anlarla karşılaşırız. Sorular zihnimizde dolaşır: "Bu ilişki bana ne kazandırır?" Gerçek insanlık ise tam bu sorunun dışında varlık bulur — karşılıksız iyilikte, hesapsız sevgide... Dinin Derinliğinde Samimiyet Akif’in dikkat çektiği gibi, eğer ibadet yalnızca ödül beklentisiyle yapılıyorsa, ortada samimiyet değil, bir pazarlık durur. Gerçek iman, bir karşılık beklemeden, yalnızca inandığı için yönelmekle şekillenir. Tıpkı çıkar gözetmeyen bir dostluk gibi... Son...
Devamı

Düşmanları Dost Eden Başkan

-
  Düşmanları Dost Eden Başkan Abraham Lincoln, Amerika Birleşik Devletleri'nin 16. başkanı olarak tarihe damgasını vurmuş, liderlik kabiliyeti, içerikle dolu konuşmaları ve stratejik zekâsıyla tanınmış bir figürdür. Özellikle iç savaş döneminde, ülkeyi bir arada tutma çabaları ve politikalarıyla hala günümüzde de örnek alınan bir liderdir. Lincoln'ün en dikkat çekici özelliklerinden biri, zor koşullarda bile yumuşak bir dil kullanarak insanları bir araya getirebilme yeteneğiydi. Bu yazıda, Lincoln’ün yumuşak dili ve bunun siyaset üzerindeki etkileri üzerinde duracağız. Yumuşak Dilin Anlamı: Yumuşak dil, iletişimde incelikli, nazik ve yapıcı bir yaklaşımı ifade eder. Bu tür bir dil kullanmak, karşıdaki kişiyi düşman olarak görmek yerine, onunla bir diyalog kurmayı ve ortak çözümler bulmayı hedefler. Lincoln’ün bu özellikleri, özellikle politik gündemlerin gerilimli olduğu dönemlerde güçlü bir strateji haline gelmiştir. Zira düşmanlık ve çatışma, insanların bir araya gelmesini zo...
Devamı